De Rijkswacht speelde een belangrijke rol in de Belgische geschiedenis, vooral in de periode van de 19e eeuw tot de vroege jaren '90. Opgericht in 1830, werd de Rijkswacht vaak ingezet om de openbare orde te handhaven, vooral op het platteland en in landelijke gebieden. Tijdens de twee wereldoorlogen had de Rijkswacht ook praktische taken in de oorlogsinspanning, zoals het bewaken van strategische locaties. Later kwam er meer kritiek op hun functioneren, wat leidde tot de ontbinding ervan in 2001.
De Rijkswacht had verschillende belangrijke taken, zoals het handhaven van de openbare orde, verkeersveiligheid, en het bestrijden van criminaliteit in landelijke gebieden. Ze waren ook betrokken bij het uitvoeren van bepaalde administratieve taken, zoals het toezicht houden op vergunningen. De Rijkswacht had een militaire structuur, wat betekende dat zij ook opleidingen volgens militaire standaarden volgden.
Belangrijke kenmerken van de gendarmerie zijn hun militaire achtergrond, het feit dat ze verantwoordelijk zijn voor het handhaven van de wet in zowel stedelijke als landelijke gebieden, en hun focus op preventie. Gendarmerie-eenheden werken vaak samen met reguliere politiediensten en hebben speciale bevoegdheden voor het bestrijden van zware criminaliteit en geweldsdelicten. Deze structuur maakt hen uniek vergeleken met civiele politiediensten.
De Rijkswacht verantwoordelijkheden zijn in veel opzichten overgenomen door moderne politiediensten. Terwijl hedendaagse politiediensten vaak uit meer gespecialiseerde eenheden bestaan, bleef de Rijkswacht voornamelijk generalistisch. In de moderne tijd is er ook veel meer aandacht voor opleiding en de toepassing van technologie in de wetshandhaving, iets waar de Rijkswacht zich in haar laatste jaren niet op richtte.
De Rijkswacht had invloed op de manier waarop moderne politiediensten functioneren, vooral in hoe veiligheid wordt benaderd in landelijke gebieden. De ervaringen en fouten uit de tijd van de Rijkswacht hebben geleid tot een herziening van hoe wetshandhaving en communautaire betrokkenheid worden aangepakt. Deovergang naar een meer dienende ethos binnen de politie is ook beïnvloed door lessen uit het verleden.