Een vrijstaande houtkachel werkt op basis van verbranding van hout. Je plaatst hout in de vuurhaard, steekt het aan en de warmte die vrijkomt wordt door de kachel verspreid. De meeste modellen hebben ventilatoren of luchtsystemen die helpen om de warme lucht gelijkmatig door de ruimte te verspreiden. Door de goede isolatie van de kachel gaat de warmte lang mee, waardoor je niet constant nieuwe haardstoken hoeft toe te voegen.
Een van de grootste voordelen van een vrijstaande houtkachel is de flexibiliteit in plaatsing; je kunt deze vrijwel overal in een kamer neerzetten. Daarnaast creëert het ambiance en een gezellige sfeer in je huis. Ook kunnen ze een goede warmtegeleiding bieden, wat zorgt voor een constante en aangename temperatuur. Daarnaast kun je ook besparen op energiekosten door gebruik van hout als duurzame brandstof.
Het onderhoud van een vrijstaande houtkachel is redelijk eenvoudig. Zorg ervoor dat je regelmatig de as verwijdert en de luchtkanalen vrij houdt. Daarnaast is het verstandig om minimaal één keer per jaar de schoorsteen te laten vegen om roet- en creosootopbouw te voorkomen. Een goede reiniging van de kachel draagt bij aan een veilig gebruik en een lange levensduur.
Niet elk type hout is geschikt voor gebruik in een houtkachel. Het beste is om hardhout te gebruiken, zoals eiken of beuk, omdat dit langer brandt en meer warmte afgeeft in vergelijking met zachthout. Ook is het belangrijk dat het hout goed gedroogd is, want nat hout produceert meer rook en fijnstof. Vermijd het gebruik van behandeld hout of afvalhout, omdat deze schadelijke stoffen kunnen afgeven tijdens de verbranding.
Bij het plaatsen van een vrijstaande houtkachel is een minimale afstand tot de wanden belangrijk. Meestal wordt er een afstand van ongeveer 1 meter tot brandbare materialen aanbevolen. Dit is om te zorgen dat de warmte goed kan circuleren en om brandgevaar te minimaliseren. Daarnaast is het handig om wat ruimte te hebben voor het stapelen van hout en voor onderhoud aan de kachel.