Een locomotief bestaat uit verschillende belangrijke onderdelen, zoals de motoren die de kracht leveren, het chassis dat de basis vormt, en de wielen die ervoor zorgen dat de locomotief op de rails kan rijden. Daarnaast zijn er ook systemen voor beveiliging en communicatie, evenals besturingssystemen die de machinist helpen bij het veilig bedienen van de trein.
Een locomotief werkt als de krachtbron voor een trein. Het trekt of duwt de treinwagons, afhankelijk van de configuratie. Bij een getrokken trein zorgt de locomotief ervoor dat alle wagons in beweging komen en bij een trek-duw-configuratie kan de locomotief ook achteraan de trein zitten om extra kracht te geven, wat vooral handig is in heuvelachtig terrein.
Moderne locomotieven zijn steeds meer ontworpen met het milieu in gedachten. Ze maken gebruik van efficiëntere motoren die minder brandstof verbruiken en minder uitstoot veroorzaken. Sommige locomotieven zijn zelfs uitgerust met elektrische aandrijvingen of hybride systemen, wat de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen vermindert en de ecologische voetafdruk verkleint.
Een locomotief is specifiek ontworpen om de kracht te leveren aan de trein, terwijl gewone treinwagons voornamelijk zijn bedoeld om passagiers of goederen te vervoeren. Locomotieven beschikken over motoren en besturingssystemen, terwijl wagons geen aandrijvingsmechanismen hebben en afhankelijk zijn van de locomotief voor hun beweging.
Locomotieven spelen een cruciale rol in het goederenvervoer. Ze zijn in staat om grote hoeveelheden goederen over lange afstanden te vervoeren, wat essentieel is voor de economie. Door het gebruik van locomotieven kunnen vrachtwagons effectief worden getrokken, waardoor lange treinformaties ontstaan die grote volumes kunnen vervoeren met minder energieverbruik in vergelijking met wegtransport.