Romantische muziek is vaak gekenmerkt door thema's als liefde, natuur, en de strijd van de mens. Componisten gebruikten muziek om persoonlijke en universele emoties uit te drukken. Deze thema's worden vaak weergegeven in de vorm van prachtige melodieën en krachtige harmonieën, die het publiek diep raken.
De romantiek beïnvloedde vele muziekstijlen, zoals impressionisme en expressionisme. Door de focus op emotie en expressie zorgde de romantische periode ervoor dat muziek meer ruimte kreeg voor persoonlijke interpretaties en experimenten met vorm en structuur. Dit heeft geleid tot een diversiteit aan stijlen die nog steeds worden verkend.
Typische instrumenten in de romantische muziek zijn onder andere de piano, violen, en koperblazers. De piano, in het bijzonder, werd een centraal instrument dat componisten in staat stelde hun gevoelens op een intieme manier over te brengen. Natuurlijk speelden ook orkesten, met hun rijke klankkleuren, een vitale rol in deze muziekperiode.
Componisten gebruikten dynamiek, tempoveranderingen en variaties in melodie om hun emoties weer te geven. Vaak creëerden zij volledige symfonieën of complexe pianostukken die uitdrukking gaven aan vreugde, verdriet, of verlangen. Sommige componisten, zoals Schumann en Chopin, schreven zelfs muziek die direct voortkwam uit hun persoonlijke ervaringen.
De romantiek is belangrijk in de muziekgeschiedenis omdat het een shift in denken vertegenwoordigt; het verschoof de focus van logische structuren naar emotionele expressie. Hierdoor zagen we een uitbloei van individualiteit en creativiteit. De impact van deze periode is nog steeds voelbaar in de hedendaagse muziek, waar emotie en persoonlijke ervaringen vaak centraal staan.