In Tijl Uilenspiegel komen verschillende belangrijke thema's naar voren, zoals verzet tegen tirannie, de strijd voor vrijheid en de kracht van humor. Tijl fungeert als een soort volksheld die met zijn slimheid en grappen de onderdrukking van de Spaanse overheersing aan de kaak stelt. Daarnaast speelt de wijsheid die uit de volkstradities voortkomt een grote rol, en zijn de sociale contrasten tussen verschillende klassen en de hypocrisie in de maatschappij ook centrale thema's.
De relatie tussen Tijl Uilenspiegel en zijn ouders is warm en vol liefde. Zijn vader, Claes, is een goedlachse man die trots is op zijn zoon, terwijl zijn moeder, Soetkin, hem liefdevol verzorgt. Deze familiebanden zijn sterk en tonen de steun die Tijl krijgt in zijn avonturen. Zijn ouders zijn ook een inspiratiebron voor hem, vooral in de moeilijke tijden waarin hij moet vechten voor rechtvaardigheid en vrijheid.
Tijl Uilenspiegel beleeft talloze avonturen die vaak vol humor en onverwachte wendingen zijn. Hij gaat op zoek naar vrijheid, neemt deel aan de opstand tegen de Spanjaarden, en maakt talloze streken die niet alleen vermaak brengen, maar ook een boodschap achterlaten. Enkele belangrijke avonturen zijn zijn ontmoetingen met de Geuzen, zijn strijd tegen corruptie binnen de kerk, en zijn interacties met verschillende personages die hem op zijn pad tegenkomen.
De streken van Tijl Uilenspiegel zijn belangrijk in de folklore omdat ze de kracht van het enige wapen weergeven dat het gewone volk heeft: humor en slimheid. Door zijn grappen en streken weet hij niet alleen zichzelf te beschermen, maar ook anderen een stem te geven. Dit type volksverhaal weerspiegelt de strijd van de gewone man tegen onderdrukking en maakt het leven van alledag een stuk lichter, zelfs in moeilijke tijden.
Tijl Uilenspiegel wordt doorgaans beschreven als een slimme, inventieve en humoristische figuur. Hij is vrijgevochten en laat zich niet gemakkelijk onderdrukken door autoriteiten. Zijn karakter is een combinatie van wijsheid, speelsheid en verzet. Hij belichaamt de geest van de opstand en inspireert anderen om ook voor hun rechten en vrijheden op te komen. Zijn vermogen om met humor en cleverness obstakels te overwinnen maakt hem tot een onvergetelijke protagonist in de verhalen.