Zola wordt beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers in de Franse literatuur omdat hij een pionier was van het naturalisme. Zijn werk legt het sociale leven van de 19e eeuw bloot en biedt een kritische blik op de maatschappij. Door zijn sterke karakterisering en realistische beschrijvingen van sociale omstandigheden, heeft hij een blijvende invloed gehad op latere schrijvers.
Zola's boeken behandelen vaak thema's zoals de strijd tussen de klassen, het effect van omgeving en erfelijkheid op menselijke gedragingen, en de gevolgen van de industrialisatie. Zijn personages worden vaak geconfronteerd met morele en sociale dilemma's, wat diepere reflectie over de menselijke natuur en de samenleving oproept.
Zola heeft de naturalistische literatuur beïnvloed door realisme met wetenschappelijke principes te combineren. Hij geloofde dat de menselijke ervaring grotendeels wordt bepaald door biologische en sociale factoren, en dat schrijvers deze elementen in hun werk moesten verkennen. Hierdoor zette hij de standaard voor veel schrijvers die na hem kwamen.
Zola speelde een cruciale rol in de Dreyfusaffaire, een politieke schandaal in Frankrijk eind 19e eeuw. Door zijn open brief "J'accuse" aan de president van Frankrijk aan te sturen, bracht hij de onrechtvaardigheid van de rechtszaak tegen de Joodse officier Alfred Dreyfus onder de aandacht van het publiek en presenteerde hij de anti-semitische en politieke corruptie die het proces omhulde.
Het boek 'Thérèse Raquin' is belangrijk in Zola's oeuvre omdat het een van zijn eerste naturalistische romans is. Het verhaal, dat draait om liefde, intrige en schuld, illustreert zowel de donkere kanten van de menselijke psyche als de invloed van de omgeving op persoonlijke keuzes. Dit boek legt de basis voor veel thema's die Zola later verder zou onderzoeken.