In Dwaallicht komen verschillende thema's aan bod zoals vervreemding, de zoektocht naar identiteit en de invloed van de omgeving op de mens. De verteller, Frans Laarmans, ervaart een gevoel van afstand en vervreemding terwijl hij de zee en de zeelui ontmoet, wat ertoe leidt dat hij zijn eigen leven en keuzes begint te heroverwegen. Dit maakt het verhaal niet alleen een avontuur, maar ook een introspectieve reis.
Frans Laarmans wordt neergezet als een vrij ongemakkelijk maar oprechte man, die in de loop van het verhaal een ontwikkeling doormaakt. Aanvankelijk lijkt hij wat verloren en in de war, maar naarmate hij meer tijd doorbrengt met de oosterse zeelui en hun zoektocht, ontdekt hij meer over zichzelf. Zijn karakterontwikkeling is een belangrijk aspect van het verhaal, omdat het laat zien hoe iemand kan veranderen door de ervaringen die hij meemaakt.
Antwerpen speelt een cruciale rol in Dwaallicht als achtergrond en als symbolische plek. Het is niet alleen de geboorteplaats van de auteur, maar ook een stad vol geschiedenis en mysterie. De haven en de drukte van de stad weerspiegelen de chaos in het leven van de hoofdpersonage, terwijl de verborgen steegjes en donkere plaatsen ook een gevoel van mysterie en onzekerheid uitstralen, wat perfect aansluit bij de thema's van het verhaal.
Dwaallicht wordt vaak beschouwd als een belangrijk werk in de Nederlandse literatuur vanwege de unieke vertelstijl en de diepgang van de thematiek. Het werpt een kritisch licht op sociale normen en verwachtingen, terwijl het tegelijkertijd de zoektocht naar de menselijke essentie verkent. De stijl van Elsschot, met zijn subtiele humor en ironie, is ook vernieuwend en heeft veel invloed gehad op latere schrijvers.
Er zijn verschillende symbolen in Dwaallicht die belangrijk zijn voor het verhaal, zoals het dwaallicht zelf, dat staat voor misleiding en de ongrijpbaarheid van het leven. Dit symboliseert de worsteling van de verteller om betekenis en richting te vinden. Daarnaast zijn er ook elementen zoals de zee en de reis die de uitdagingen en onzekerheden van het leven vertegenwoordigen, waardoor de lezer wordt uitgenodigd om na te denken over hun eigen zoektocht naar zingeving.