De DSM-5 heeft verschillende belangrijke veranderingen doorgevoerd ten opzichte van de DSM-IV. Een opvallende wijziging is de classificatie van de stoornissen, waarbij sommige stoornissen zijn samengevoegd of opnieuw zijn gedefinieerd. Bijvoorbeeld, de diagnose van autisme is nu samengevoegd tot 'autismespectrumstoornis'. Daarnaast zijn er nieuwe stoornissen toegevoegd, zoals de hoarding-stoornis. Ook is de structuur van het handboek veranderd, met een meer dimensionale benadering die rekening houdt met symptomatische variatie.
Een diagnose volgens de DSM-5 wordt gesteld op basis van een uitgebreide evaluatie door een zorgprofessional. Dit kan inhouden dat er gebruik gemaakt wordt van gesprekken, vragenlijsten en observatie van gedrag. De professional kijkt naar de symptomen die patiënt ervaart en hoe deze zich verhouden tot de criteria in de DSM-5. Het is belangrijk dat de symptomen significant interfereren met het dagelijks leven van de persoon en dat andere oorzaken worden uitgesloten.
De DSM-5 biedt zorgprofessionals een gestandaardiseerd systeem voor het classificeren en diagnosticeren van psychische stoornissen. Dit zorgt ervoor dat alle professionals dezelfde criteria gebruiken, wat de communicatie tussen zorgverleners verbetert en de behandeling kan optimaliseren. Daarnaast helpt het bij onderzoek, omdat de gemeenschappelijke terminologie en indeling het makkelijker maken om gegevens te verzamelen en analyseren.
De DSM-5 heeft aandacht voor culturele diversiteit door een sectie op te nemen over culturele formuleringen. Dit houdt in dat zorgprofessionals de culturele context van hun patiënten moeten overwegen bij het stellen van een diagnose. Er wordt erkend dat culturele factoren invloed kunnen hebben op hoe symptomen worden uitgedrukt en opgevat, en dat een diagnose niet in een culturele vacuüm kan worden gesteld. Dit is cruciaal voor een eerlijke en accurate behandeling.
De DSM-5 heeft zowel steun als kritiek ontvangen. Voorstanders beweren dat het handboek waardevolle richtlijnen biedt voor diagnose en behandeling, en dat het helpt om psychische aandoeningen serieus te nemen in de maatschappij. Critici wijzen echter op de mogelijkheid van overdiagnose en het padologiseren van normaal gedrag. Ze maken zich zorgen over de invloed van de farmaceutische industrie en de stigma's die samenhangen met bepaalde diagnoses.