In de kunstsymboliek staat het kruis vaak voor offers, lijden, en de overwinning van de dood. Het is een krachtig beeld dat de boodschap van verzoening en hoop verkondigt. Kunstenaars hebben het kruis gebruikt om de spirituele strijd en de verbinding tussen het aardse en het hemelse te verbeelden, vaak in werken die een emotionele impact of een reflectie op het geloof oproepen.
Het kruis heeft door de eeuwen heen diverse vormen aangenomen, afhankelijk van de kunststroming. In de middeleeuwse kunst werd het vaak eenvoudig en symbolisch afgebeeld, terwijl barokke kunstenaars het kruis met veel details en dramatiek invoerden. Moderne kunst richt zich soms meer op abstracte of conceptuele interpretaties, waarbij de betekenis van het kruis wordt uitgedaagd en heroverwogen.
Kruisbeelden worden vaak gemaakt van hout, brons, of steen. Elk materiaal heeft zijn eigen unieke kwaliteiten en uitstraling. Houten kruizen, bijvoorbeeld, brengen een gevoel van warmte en traditie over, terwijl bronzen of stenen exemplaren vaak een meer permanente, eeuwige indruk nalaten. Duurzaamheid is ook een factor, waarbij sommige materialen beter bestand zijn tegen de elementen dan andere.
Een crucifix is een kruis met een afbeelding van Jezus Christus erop, wat de act van de kruisiging benadrukt. Dit maakt het een krachtiger symbool van lijden en verlossing. Een gewoon kruis kan eenvoudigweg de vorm van het kruis zijn, vaak zonder de aanwezigheid van Christus, en kan breder gebruikt worden als symbool in verschillende contexten, zoals in de architectuur of sieraden.
Het kruis speelt een belangrijke rol in verscheidene religieuze rituelen, zoals de Heilige Mis, waar het als centraal symbool dient. Het wordt gebruikt in doopceremonies, huwelijken en begrafenissen, waarbij het een herinnering aan de verlossing en het geloof in het leven na de dood vertegenwoordigt. Daarnaast wordt het kruis vaak ook in processies en plechtigheden als teken van geloof en gemeenschap gebruikt.